Biskup Achille Ratti – papież Pius XI (1857–1939) – 25 kwietnia 1918 roku został mianowany przez papieża Benedykta XV wizytatorem apostolskim w Polsce i na Litwie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku został w czerwcu 1919 r. nuncjuszem apostolskim w Polsce.
W dniach wojny polsko-bolszewickiej wspierał politycznie i moralnie nie tylko polskie duchowieństwo, lecz także naród broniący suwerennej Rzeczypospolitej. Gdy 13 sierpnia 1920 r. Michaił Tuchaczewski uderzył na Warszawę, tego samego dnia większość korpusu dyplomatycznego ewakuowała się do Poznania. W Warszawie pozostali nieliczni dyplomaci: poseł włoski Francesco Tommasini, sir Horace Rumbold – poseł Wielkiej Brytanii, chargés d’affaires amerykański i duński oraz nuncjusz apostolski Achille Ratti, ponadto szef Francuskiej Misji Wojskowej gen. Maxime Weygand.
   
Biskup polowy Wojska Polskiego Stanisław Gall (1865–1942), 5 lutego 1919 r. został mianowany przez papieża Benedykta XV biskupem polowym WP, pierwszym w dziejach Rzeczypospolitej, którego tytulatura odpowiadała generałowi porucznikowi (zmieniona w 1922 roku na generała dywizji). Urząd biskupa polowego, a także rządy nad ordynariatem objął 21 lutego 1919 roku. Zreorganizował kurię biskupią i współtworzył sieć duszpasterstwa wojskowego. W latach 1919–1920 wizytował jednostki frontowe. W dramatycznych dniach wojny polsko-bolszewickiej uczestniczył w przygotowaniach do obrony stolicy.
Symbolem zwycięstwa stała się postać księdza Ignacego Jana Skorupki (1893–1920), który zginął podczas zajmowania przez bolszewików Ossowa. Był kapelanem I batalionu 236. Ochotniczego Pułku Piechoty. Oddział, w którym znajdował się ksiądz Ignacy, liczący ogółem około 800 młodych, niedoświadczonych żołnierzy, wyruszył na front 13 sierpnia 1920 roku w godzinach porannych, a w Ossowie znalazł się późnym wieczorem. Świtem 14 sierpnia rozpoczął się bój z atakującą od strony Leśniakowizny Armią Czerwoną. Ksiądz szedł wraz ze swymi podopiecznymi w płaszczu narzuconym na sutannę, tuż obok dowódcy, ppor. Mieczysława Słowikowskiego, który po latach tak opisał ów fragment boju i okoliczności jego śmierci: „[…] Ogień nieprzyjaciela nie był w tym momencie zbyt silny. Zdawało mi się, że ks. Skorupka potknął się o bruzdę i upadł na ziemię […] znalazłem go leżącego na tym miejscu, gdzie upadł […]. Odpiąłem płaszcz i sutannę, zdjąłem z piersi krzyż, który mi kiedyś pokazywał […]”. Jedna z wersji śmierci kapelana mówi, iż poległ, gdy udzielał pomocy rannemu żołnierzowi.
   
W obliczu zagrożenia bolszewickiego polscy biskupi zwrócili się do biskupów świata z prośbą o pomoc, pisząc:
„Prawdziwym celem bolszewizmu jest opanowanie świata. Rasa, która przewodzi bolszewikom, już opanowała cały świat za pomocą złota i banków, a teraz pobudzana przez wieczną imperialistyczną chciwość płynącą w jej żyłach, dąży do ostatecznego podporządkowania innych narodów swojej władzy... Nienawiść bolszewizmu jest skierowana przeciwko Chrystusowi i Kościołowi, zwłaszcza że ci, którzy przewodzą bolszewizmowi mają we krwi tradycyjną nienawiść do chrześcijaństwa”.
18 lipca 1920 roku w Warszawie obchodzono święto Armii Ochotniczej. W ławach kościoła garnizonowego zasiedli wówczas m.in. generalny inspektor Armii Ochotniczej gen. Józef Haller, minister spraw wojskowych, gen. por. Józef Leśniewski, komendant miasta Warszawy gen. Antoni Zawadzki oraz oficerowie i weterani. Mszę św. celebrował biskup polowy Wojska Polskiego gen. Stanisław Gall, homilię zaś wygłosił prowincjał o.o. jezuitów ks. Sapieha. W trakcie podniesienia z dział ustawionych na terenie Cytadeli warszawskiej oddano salwę 20 wystrzałów. Po mszy św. ze stopni kościoła do tłumów przemówił poseł ks. dr Marceli Nowakowski. Po jego słowach biskup Gall wręczył gen. Hallerowi poświęcony uprzednio sztandar Armii Ochotniczej z wizerunkiem Najświętszego Serca Jezusowego. Generał złożył przysięgę na sztandar, a następnie „[…] z żarem w oczach i dzierżąc w dłoniach sztandar przemówił krótko, po żołniersku, a z mocą, jaką najgorętsza miłość ojczyzny daje”. Mówił, że ci, którzy mogą iść bronić ojczyzny i nie idą i ci, którzy co mogąc dać, nie dają – to zdrajcy ojczyzny. I ci, co porywom dziś przeszkadzają – to zdrajcy […]”. Zebranych na placu Saskim ks. bp Gall pobłogosławił Najświętszym Sakramentem.
  
2 listopada 1920 r., w Dzień Zaduszny, na warszawskim placu Saskim odprawiona została msza św. za poległych w obronie ojczyzny. Uczestniczyło w niej kilka tysięcy osób. Celebrował ją biskup polowy WP ks. Stanisław Gall. Obecny był także arcybiskup warszawski Aleksander kardynał Kakowski, nuncjusz papieski Achille Ratti, marszałek sejmu Wojciech Trąmpczyński, minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski, premier Wincenty Witos, ministrowie, posłowie, delegaci zarządu miasta i misji zagranicznych.  

Wstecz Dalej