Pod koniec czerwca 1920 roku sytuacja na froncie wojny polsko-bolszewickiej stawała się coraz trudniejsza. Armia polska była w odwrocie. Potrzebne były natychmiastowe decyzje polityczne – jak zatrzymać maszerująca na zachód Armię Czerwoną? 1 lipca powstała Rada Obrony Państwa. Na jej czele stanął naczelnik państwa i wódz naczelny marszałek Józef Piłsudski. W sobotę, 3 lipca, Naczelnik podpisał w imieniu Rady Obrony Państwa odezwę do narodu. „Obywatele Rzeczypospolitej! – głosiły jej pierwsze słowa – Ojczyzna w potrzebie! Wrogowie otaczający nas zewsząd, skupili wszystkie siły, aby zniszczyć wywalczoną krwią i trudem żołnierza polskiego niepodległość naszą. Zastępy najeźdźców, ciągnące aż z głębi Azji, usiłują złamać bohaterskie wojska nasze, by runąć na Polskę, stratować nasze niwy, spalić wsie i miasta i na cmentarzysku polskim rozpocząć swe straszne panowanie. Jak jednolity, niewzruszony mur stanąć musimy do oporu. O pierś całego narodu rozbić się musi nawała bolszewizmu. Jedność, zgoda i wytężona praca niech skupi nas wszystkich dla wspólnej sprawy! […] Józef Piłsudski – Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz [...]”.
   
7 lipca, z inicjatywy Sejmu RP Rada Obrony Państwa powołała do życia organ pod nazwą Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej. Stosowny rozkaz podpisał wiceminister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski. Celem jej działania było „[…] organizowanie propagandy zaciągu do Armii Ochotniczej, stawianie wniosków w sprawach organizacji i wyszkolenia oraz przeprowadzanie ich w porozumieniu z odpowiednimi organami ministerstwa spraw wojskowych[…]”. Generalnym inspektorem Armii Ochotniczej został doświadczony gen. broni Józef Haller, a szefem sztabu ppłk SG Tadeusz Malinowski.
Następnego dnia (8 lipca) odbyło się pierwsze posiedzenie Komitetu Obywatelskiego, w którym wzięli udział przedstawiciele kilkuset organizacji społeczno-gospodarczych z kraju. Celem posiedzenia było koordynowanie spraw związanych z naborem do Armii Ochotniczej. Na przewodniczącego wybrano gen. Józefa Hallera. Uchwalono szczegółowe decyzje dotyczące zasady werbowania ochotników. Postanowiono przyjmować wszystkich obywateli, których nie obowiązywała służba wojskowa, a ukończyli 17. rok życia i mieli nie więcej niż 42 lata (oficerowie 50 lat). Do prowadzenia werbunku upoważnione były odnośne instytucje wojskowe, władze cywilne oraz wszystkie organizacje społeczne. Z ochotników początkowo nie tworzono większych oddziałów operacyjnych. Formowano z nich najwyżej: w piechocie – pułki, w kawalerii – szwadrony, w artylerii, wojskach technicznych i innych nie formowano oddzielnych oddziałów, lecz ochotników wcielano do już istniejących jednostek. Wkrótce jednak odstąpiono od tej zasady z powodu dużego napływu chętnych do walki Polaków (powstały m.in.: Bateria Krakusów i 201. Pułk Artylerii Polowej).
   
Napływ ochotników był zmienny, najbardziej intensywny w pierwszych dniach działalności. W pierwszych trzech tygodniach werbunku do Armii Ochotniczej zgłosiło się 20 tysięcy osób (co stanowiło 19 proc. całkowitego zaciągu ochotniczego w czasie wojny). W następnych tygodniach zmalał, dochodząc jedynie do 8 tysięcy ochotników (około 7 proc. całej rekrutacji). Łącznie do końca września zwerbowano przeszło 105 tysięcy żołnierzy, najwięcej z obszarów dowództw Okręgu Generalnego: Warszawa, Lwów, Łódź i Poznań. Z całkowitej liczby ochotników, najwięcej (około 52 tysiące) wcielono do oddziałów piechoty, następnie do artylerii (około 12 tysięcy), kawalerii (około 9 tysięcy), wojsk wartowniczych (około 11 tysięcy), technicznych (około 9 tysięcy).Wysiłek militarny społeczeństwa nieobjętego normalnym trybem poboru był więc olbrzymi i porównywalny ze średnią liczbą poborowych werbowanych w jednym DOGen. Świadczył jednoznacznie o powszechnej społecznej woli walki z najeźdźcą. GIAO praktyczną działalność rozpoczął 10 lipca 1920 roku.
   
Na apel Naczelnego Wodza wzywającego cały naród do odporu nawały bolszewickiej odpowiedziało całe społeczeństwo, m.in. związki i zrzeszenia literatów, artystów plastyków, aktorów i muzyków. To literatura, rysunek, teatr i muzyka miały przekonać tych niezdecydowanych i utwierdzić w słuszności wyboru tych, którzy stanęli do walki. Powstał związek stowarzyszeń artystycznych, który wyłonił Centralny Komitet Propagandy. Na czele związku stowarzyszeń artystycznych stanął Edward Słoński, poeta i literat. Działali tu m.in.: Stefan Krzywoszewski, Stanisław Ostrowski, Edmund Heintze, Karol Szymanowski, Stanisław Kazuro, Juliusz Osterwa, Zenon Przesmycki, Jan Lorentowicz, Leopold Staff, Andrzej Strug, Zofia Rygier-Nałkowska, Bronisława Ostrowska, Xawery Glinka i Jerzy Kurnatowski. Siedziba komitetu znajdowała się w gmachu Konserwatorium Warszawskiego przy ul. Okólnik 1. To z tego miejsca wysyłane były na front czołówki teatralne, stąd rozwożono afisze i odezwy, które miały podnieść na duchu udręczone wojną społeczeństwo. Prace malarskie odbywały się w budynku Szkoły Sztuk Pięknych na Wybrzeżu Kościuszkowskim.  

Wstecz Dalej