Wojska bolszewickie przekroczyły rzekę Liwiec i weszły na teren powiatu wołomińskiego 11 sierpnia 1920 roku. Już 12 sierpnia byli w okolicach Zawad (pod Radzyminem), a 13 sierpnia zajęli linię frontu na odcinku Wołomin, Leśniakowizna i Okuniew. Tego dnia przypuścili atak. Podczas drugiego szturmu pękła polska obrona w okolicach Kraszewa (gmina Klembów), Radzymin padł, a Wojsko Polskie cofnęło się w nieładzie do Strugi.
   
Również Wołomin – będąc na pierwszej linii obrony – był silnie atakowany przez bolszewików. Piechota z 47. Pułku Strzelców Kresowych i załogi pociągów pancernych „Paderewski” i „Mściciel” skutecznie powstrzymali nieprzyjaciela przed zajęciem miasta.
   
14 sierpnia sytuacja na lewym skrzydle obrony stała się niekorzystna. Próba odbicia Radzymina zawiodła. Na dodatek Polacy stracili komunikację z oddziałami w Beniaminowie. Bolszewicy wykorzystali lukę polskiej obrony i ruszyli przez Wólkę Radzymińską i Aleksandrów do Izabelina.
  
Rankiem 15 sierpnia sukcesy na północy pozwoliły gen. Lucjanowi Żeligowskiemu na zastosowanie nowego manewru: Dywizja Litewsko-Białoruska została rzucona do ataku w kierunku wsi Ciemne, na południe od miasta, przez którą dotarła do pozycji oddalonych od zabudowań Radzymina o zaledwie kilkaset metrów. Bojąc się okrążenia, bolszewicy wycofali się z miasta, pojedyncza kompania zaś z 30. Pułku Strzelców Kaniowskich zajęła Radzymin, a raczej jego ruiny, bez walki. Jeden z polskich oficerów zanotował później, że „w zrujnowanym Radzyminie nie ostał się ani bezpański pies”.
  
Dużą stratą była bohaterska śmierć dowódcy I batalionu 28. Pułku Strzelców Kaniowskich por. (awansowanego pośmiertnie do stopnia kapitana) Stefana Pogonowskiego.
  
Przedwojenny Komitet Budowy Pomnika Kapitana Stefana Pogonowskiego otrzymał opinię generała Lucjana Żeligowskiego o znaczeniu ataku pod Radzyminem batalionu pod dowództwem por. Stefana Pogonowskiego w nocy z 14 na 15 sierpnia 1920 roku:
„Dnia 15 sierpnia [1920 r.] o godz. 1-szej w nocy, prowadząc swe dzielne kompanie do zwycięskiego ataku na pozycje nieprzyjacielskie pod Radzyminem padł dowódca 1-go batalionu 28-go pułku piechoty ś.p. kapt. Pogonowski w chwili kiedy nieprzyjaciel otworzył sobie wejście do stolicy. Pogonowski z batalionem odosobnionym, w miejscu najbardziej zbliżonym do tyłów nieprzyjaciela, uderzył nań w nocy pod Wólką Radzymińską, dzięki czemu nieprzyjaciel, który już doszedł do Kątów Węgierskich, czuł się zagrożony na swoich tyłach. W samorzutnej inicjatywie ś.p. kapt. Pogonowskiego leży wielkość jego czynu. Był to moment zwrotny w historii tej wojny. Psychologia klęski, cofania się, ciągłych odwrotów została nareszcie przełamana. Odwróciła się karta historii. W tym przełomie psychologicznym jest wielka treść czynu i śmierci ś.p. kapt. Pogonowskiego”.
   
Walki w tym rejonie upamiętniają:
– Cmentarz Żołnierzy Polskich 1920 roku w Radzyminie, gdzie w czterech zbiorowych mogiłach spoczywa kilkuset żołnierzy pułków walczących o miasto 13–16 sierpnia. W 1927 roku na cmentarzu odbyła się uroczystość poświęcenia kaplicy-pomnika wzniesionej według projektu architekta Witolda Czeczota. Wewnątrz znajduje się ołtarz i sześć tablic pamiątkowych z nazwiskami żołnierzy i mieszkańców powiatu radzymińskiego poległych w walkach.
– Pomnik premiera Wincentego Witosa, wzniesiony w 1996 roku, upamiętniający pobyt „wśród żołnierzy polskich w okopach pod Radzyminem”.
– Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zakładu Doskonalenia Zawodowego im. Kapitana Stefana Pogonowskiego z siedzibą w Radzyminie.
13 czerwca 1999 r. Radzymin nawiedziła Ojciec Święty Jan Paweł II, który m.in. modlił się na Cmentarzu Żołnierzy Polskich 1920 roku, a 15 sierpnia 1999 roku powiedział:
„Wśród wszystkich miejsc, które mi było dane nawiedzić w Polsce w czerwcu, w szczególny sposób zapadł mi w serce Radzymin. To miejsce, gdzie się rozegrała bitwa decydująca w wojnie z bolszewikami; jednej – jak powiedziałem – z najważniejszych wojen w dziejach Europy. […] Zawsze myślę, co by było, gdyby nie było tego Radzymina, tego Cudu nad Wisłą”. 

Wstecz