18 sierpnia 1920 roku oddziały III Korpusu Kawalerii komkora Gaja Byżyszkianca, liczące około 3,5 tysiąca żołnierzy, chcąc sforsować Wisłę i wyjść na przedpola Warszawy od zachodu, wtargnęły do Płocka. W mieście z początku zapanowały chaos i panika. Czerwonoarmiści rozpierzchli się po ulicach i rozpoczęli grabieże, gwałty i mordy. Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg-Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. Do obrony miasta, w którym stacjonowały wówczas trzy bataliony piechoty oraz szwadron tatarskiego pułku ułanów (łącznie około 1,2 tysiąca żołnierzy), włączyła się ludność cywilna, w tym kobiety i dzieci. Bohatersko zapisali się polscy harcerze.
   
Walka o miasto i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono kilkadziesiąt barykad. Dzięki nieustępliwej postawie mieszkańców Płocka atak odparto, a bolszewicy zmuszeni zostali do odwrotu.
W bitwie zginęło około 250 osób, w tym 100 cywilów, a 400 zostało rannych. Najmłodszym poległym był 14-letni harcerz Antolek Gradowski. Podczas wizyty w Płocku 10 kwietniu 1921 r. naczelny wódz marszałek Józef Piłsudski uhonorował Krzyżem Walecznych bohaterskie miasto, za to, iż wojsko i społeczeństwo walczyło razem w obronie każdej ulicy, kamienicy, każdego kawałka polskiej ziemi. Marszałek odznaczenie przypiął na pl. Floriańskim (obecnie Obrońców Warszawy) do poduszki z herbem Płocka.
  
Odznaczenia otrzymali również obrońcy: 15 oficerów – Krzyże Orderu Wojennego Virtuti Militari, a 64 żołnierzy oraz cywilów – Krzyże Walecznych. Wśród nich byli m.in. harcerze: czterokrotnie ranny w walkach 14-letni Józef Kaczmarski i 11-letni Tadeusz Jeziorowski. Ten ostatni za czyn, który tak opisano w dokumencie Referatu Orderów Ministerstwa Spraw Wojskowych: „Między innymi, kiedy wybito obronę jednej z barykad w mieście koło poczty, a ranni ostatni żołnierze opuścili barykadę pozostawiając karabin maszynowy, wówczas harcerz Tadeusz Jeziorowski porwał i uniósł z barykady karabin maszynowy. Unosząc, wlokąc go, pędzony był przez konnych bolszewików i w ostatnim momencie ciałem swym przykrył karabin. Bohaterskim tym czynem i przykładem zniewolił oddalających się żołnierzy do powrotu na linię bojową, a karabin maszynowy uratował […]”.   

Wstecz Dalej